Συνέντευξη του Καθηγητή Νίκου Λυγερού στο περιοδικό Κ της Κυριακάτικης εφημερίδας Η καθημερινή 24/01/2010

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Νίκος Λυγερός

"Ο Έλληνας μαθηματικός, με δείκτη ευφυΐας 189, από τους υψηλότερους στον κόσμο, μας ξεναγεί στον διαυγή λαβύρινθο της σκέψης του."
ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗ/ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΣΕΜΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΠΗΛΟΣ



Τα περισσότερα δημοσιογραφικά κείμενα που τον αφορούν έχουν τίτλο «Ο πιο έξυπνος Έλληνας στον κόσμο», γεγονός που τον αδικεί. Για να γίνει «έξυπνος», με την κοινή έννοια της λέξης, ο Νίκος Λυγερός θα πρέπει να χάσει περί τις 70 μονάδες από τον δείκτη ευφυΐας του. Γεγονός αδύνατον, μια και η ευφυΐα είναι κληρονομικό χαρακτηριστικό, σαν το χρώμα των ματιών. Άλλωστε, «εξ+ύπνος» -ετυμολογικά «αυτός που έχει ξυπνήσει» -μπορεί να είναι ο καθένας. Ακραία ευφυής, με τον δικό του δείκτη νοημοσύνης στατιστικά, είναι ένας στα 80 εκατομμύρια.

Δείκτης IQ 189 στην κλίμακα Stanford-Binet! Ιλιγγιώδες νούμερο, αν το συγκρίνει κανείς με το 164 του Αϊνστάιν ή με το 140, πάνω από το οποίο κάποιο παιδί χαρακτηρίζεται χαρισματικό, και αν συνυπολογίσει ότι κάθε μονάδα στις κλίμακες IQ σηματοδοτεί μεγάλη διαφορά στην ποιότητα της σκέψης.

Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως «μαθηματικό». Αν τον ορίσεις, όμως, ως «μαθηματικό», ενδέχεται να αδικήσεις τις πολλές άλλες ειδικότητες και τις δραστηριότητες του. Είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Λιον και ως επισκέπτης καθηγητής διδάσκει σε ελληνικά πανεπιστήμια (Θράκης, Αθηνών, Ξάνθης) και σχολές (Ενόπλων Δυνάμεων, Αστυνομίας) μαθηματικά, βιοηθική, επιστημολογία, κυβερνητική, στρατηγική, γλωσσολογία, θεωρία ομάδων, ιστορία και φιλοσοφία των μαθηματικών, νευροεπιστήμες. Είναι expert μεταφραστής-διερμηνέας στα γαλλικά δικαστήρια. Γράφει λογοτεχνία (πεζογραφία και ποίηση), συνθέτει (αγαπάει την όπερα και την κλασσική μουσική), ζωγραφίζει, γράφει και σκηνοθετεί θεατρικές παραστάσεις και όπερες. Ποτέ επίσης δεν μάθαμε διότι αρνείται να πει -πόσα διδακτορικά (τουλάχιστον δύο) και μεταπτυχιακά έχει. Διότι «δεν έχει σημασία». Στον ιστότοπο www.lygeros.org παρατηρείς την έλλειψη βιογραφικού σημειώματος, κάτι που αντανακλά την πάγια θέση του ότι «δεν έχει σημασία τι έχει σπουδάσει, αλλά τι έχει καταλάβει».

Τέλος, αν πεις ότι είναι Έλληνας (γεννήθηκε στο Βόλο του 1968, από πατέρα χημικό και μητέρα φιλόλογο), ενδέχεται να μη συνυπολογίσεις ότι είναι και Γάλλος (πήγε με την οικογένεια του στη Λιον όταν ήταν 12). Βλέπεις ότι φέρει πολλά στοιχεία από τον καθημερινό γαλλικό πολιτισμό (μιλάει χαμηλόφωνα, είναι «σιωπηλά» κομψός, του αρέσουν οι εκλεκτές γεύσεις, τα αρώματα, τα μπαχαρικά, το κρασί). Έχει, εξάλλου, γαλλική προφορά.

Ο ίδιος λέει ότι από την Γαλλία έχει πάρει το «το γαλλικό πνεύμα, το διαφωτισμό. Τον ιπποτισμό, την ιδέα ότι μπορείς να θυσιαστείς για κάτι, ακόμη και αν είναι άσκοπο». Και από την Ελλάδα; «Τις ρίζες μου, τις ελιές».

Ο Νίκος Λυγερός είναι ένας ψηλός άντρας (1,87 m.), που καταφέρνει να ξαφνιάσει με τις απαντήσεις του. Ήρθε στο ραντεβού μας οπλισμένος με το ευφυές χιούμορ και το αυθόρμητο γέλιο του. Έχει πολύ πυκνά μαύρα μαλλιά, μεγάλα μάτια που δεν «διαβάζονται» και πολύ λεπτά δάχτυλα. Δάχτυλα παιδιού στα χέρια κάποιου που δηλώνει ότι «γεννήθηκε γέρος».

Όταν συνειδητοποιήσεις ότι αυτός ο άνθρωπος είναι πολύ διαφορετικός από αυτό που έχουμε ορίσει ως «φυσιολογικό» (αφύσικη λέξη), αρχίζεις να καταλαβαίνεις την οπτική γωνία του -που είναι εντελώς άλλη από την κοινή- και την «ανάποδη» χρήση λέξεων όπως, για παράδειγμα, το ρήμα «χειροτερεύω»:


-Έχεις πολύ καλή μνήμη;

-Ναι, υπερβολικά καλή.

-Έχει μειωθεί με το χρόνο;

-Όχι, Χειροτερεύει...

-Κάτι που μας έχει τραυματίσει δεν το ξεχνάμε με τα χρόνια;

-Δεν νομίζω ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι φτιαγμένος για να ξεχνάει κάτι τραυματικό. Ξεχνάμε το ανούσιο.

-Τότε γιατί λέμε ότι θυμόμαστε μόνο τις καλές στιγμές;

-Αυτό είναι ψέμα.

Πριν τον συναντήσουμε, είχαμε διαβάσει τις συνεντεύξεις του και είχαμε μάθει ότι παίζει σκάκι από δύο ετών (κερδίζοντας), ότι διαβάζει πολύ γρήγορα και ότι, καθώς μιλάει, αναφέρει συνεχώς τσιτάτα μεγάλων διανοητών. Ο Λάιμπνιτς, ο Βιτγκενστάιν, ο Καμί, ο Φουκό, ο Ντοστογιέφσκι, ο Σωκράτης, ο Αϊνστάιν και δεκάδες άλλοι πηγαινοέρχονται στις προτάσεις του σαν σύγχρονοι συνομιλητές του. Συζητώντας μαζί του, καταλαβαίνεις ότι αυτούς θεωρεί πραγματικούς δασκάλους του («οι άλλοι ήταν φίλοι, συνάδελφοι, καθηγητές»).

Λόγω της ιδιαιτερότητας του να βλέπει από το ίδιο επίπεδο όσους εμείς οι υπόλοιποι κοιτάζουμε με υπερβολικό (ή «βολικό», όπως λέει) σεβασμό, φτάσαμε να τσακωνόμαστε για τον Ευρυπίδη και τη Μήδεια σαν να τους είχαμε δει το βράδυ στις ειδήσεις.

«Δεν μου αρέσει ο Ευρυπιδης, επειδή είναι ξεπουλημένος. Έφτιαξε πράγματα κατά παραγγελία, ενώ ήταν ψέμματα. Έχουν πει ότι η Μήδεια έκαψε τα παιδιά της, ενώ στην πραγματικότητα οι Κορίνθιοι τα σκότωσαν. Άλλαξαν το μύθο και ξέρουμε και πόσα λεφτά πήρε ο Ευρυπίδης. Όταν ένας ποιητής πληρώνεται για να πει ένα ψέμα, δεν μπορώ να τον θαυμάζω. Με αηδιάζει η παραποίηση της αλήθειας».


-Πιστεύεις, δηλαδή, ότι η συνείδηση του δημιουργού πρέπει να συνάδει με το έργο του;

-Ναι. Και είναι πολύ δύσκολο.

-Τότε δεν θα είχαμε κανέναν καλλιτέχνη...

-Όχι, κάνεις λάθος. Πάρα πολλοί είναι έτσι, ο Βαν Γκογκ είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Η συζήτηση μας κράτησε επτά ώρες. Χρόνος αρκετός για να καταπιαστούμε με τα πιο πιθανά και απίθανα θέματα και να διαπιστώσουμε ότι ο Νίκος Λυγερός έχει την ικανότητα να πηγαίνει από το ένα στο άλλο και από το αύριο στο προχθές μέσα σε μία σκέψη. Το οποίο σημαίνει:



-Αν κάποιος προσπαθήσει να μιλήσει για το σήμερα μαζί σου...

-Δεν θα μπορέσει.

-Γιατί;

-Γιατί είναι ένα συνονθύλευμα. Άλλωστε, πράγματα που θεωρούμε σπουδαία σε αυτήν την κοινωνία, στην επόμενη θα τα θεωρούμε ανούσια.

-Ναι, αλλά σε αυτή την κοινωνία ζούμε.

-Αυτό είναι δικό σας πρόβλημα, όχι δικό μου.

-Εσύ δεν ζεις σε αυτή την κοινωνία;

-Όχι. Εγώ ζω στην ανθρωπότητα.

Κάπως έτσι πήγαμε από το «Ματίς ή Βαν Γκογκ;» («Ο Βαν Γκογκ είναι πολύ βαθύς. Ο Ματίς μου αρέσει λιγότερο, είναι πιο επιφανειακός») στη Μαρία Κάλλας («Δεν μπορώ να πω απλώς ότι μου αρέσει. Η Κάλλας για μένα είναι ένας σταθμός») και από το που βρίσκεται η επιστήμη σήμερα με τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου («στα πρώτα βήματα... Ο εγκέφαλος έχει μεγάλη πλαστικότητα. Είναι μερικά πράγματα που θα παραμείνουν κβαντικά, δεν μπορούν να απαντηθούν») στο αν θα μπορούμε στο μέλλον να διακτινιστούμε («Ύλη μπορούμε να μεταφέρουμε και τώρα. Αλλά με τον άνθρωπο είναι πιο δύσκολο, γιατί δεν είναι σκέτη ύλη»).

Ο Νίκος Λυγερός, πλην των άλλων, διδάσκει χαρισματικά παιδιά («στην Γαλλία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αναγνωρισμένος θεσμός») και ασχολείται με παιδιά με νοητική υστέρηση. Η άποψη του για τα τεστ νοημοσύνης βγήκε όταν μιλούσαμε γι' αυτά: «Τα τεστ νοημοσύνης για παιδιά αποτελούνται από δέκα διαφορετικά τεστ και στο τέλος γίνεται ένας συμψηφισμός και βγαίνει ένα νούμερο. Η κοινωνία δίνει σημασία μόνο σε αυτό το νούμερο. Εγώ, όταν ασχολούμαι με παιδιά με ειδικές ανάγκες, το πρώτο που κάνω είναι να ζητήσω τα δέκα τεστ. Ο τελικός αριθμός δεν αντιπροσωπεύει τίποτα».

Έχει επίσης μεγάλη συμμετοχή σε διεθνή προβλήματα, όπως το Κυπριακό. Είναι ο άνθρωπος που διάβασε μέσα σε 48 ώρες το σχέδιο Ανάν, ως σύμβουλος της Κυπριακής κυβέρνησης.

-Πως και υιοθέτησες την Κύπρο;

-Δεν την υιοθέτησα...Ασχολούμαι με την αδικία. Για τους ίδιους λόγους ασχολούμαι και με το Ποντιακό, το Ουκρανικό, το Αρμενικό.

  Δεν έχει καμία σχέση με τα στερεότυπα του «αφηρημένου καθηγητή» ή αυτού που «ζει στην κοσμάρα του», γεγονός αστείο, δεδομένου ότι είναι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που έχω γνωρίσει οι οποίοι κυριολεκτικά ζουν σε έναν δικό τους κόσμο. Δεν είναι σοβαροφανής, αλλά πολύ σοβαρός και διαθέτει μεγάλη αντοχή. Από τη γνωριμία μας κατάλαβα ότι η πραγματική ευφυΐα συνεπάγεται καλοσύνη, καλαισθησία, ευαισθησία, αίσθηση του δικαίου και του χιούμορ, και, τελικά, ανθρωπιά. Αν έπρεπε λοιπόν να χωρέσω αυτήν τη σύνθετη προσωπικότητα μέσα σε μία λέξη, θα επέλεγα μάλλον τη λέξη «άνθρωπος». Με την καλή έννοια. Της διαφορετικότητας.



-Υπάρχει ένα είδος ευφυΐας;

-Ναι.

-Όταν όμως βλέπεις έναν ποδοσφαιριστή που δεν μπορεί να αρθρώσει μια πρόταση αλλά έχει μια «αθλητική ευφυΐα»;

-Ταλέντο λέγεται αυτό

-Και αυτοί με τα διδακτορικά που «κουτουλάνε» στους τοίχους;

-Για μένα όλα αυτά είναι μάρκετινγκ. Σε συμφέρει να πουλήσεις στον άλλον ότι το ταλέντο είναι μια μορφή νοημοσύνης. Το ταλέντο είναι ταλέντο. Η νοημοσύνη είναι απλώς ο γνωστικός πυρήνας, το τι είσαι χωρίς γνώσεις. Αυτό συχνά το ονομάζω ηλίθιος, δηλαδή ο έξυπνος χωρίς γνώσεις. Σιγά-σιγά αποκτά γνώσεις και γίνεται στοχαστής.

-Το αντίθετο του «ευφυής» ποιο είναι;

-Ο βλάκας. Αυτός που δεν έχει νοημοσύνη ή αυτός που κοιμάται.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΟΜΟΡΦΙΑ



-Σου αρέσει πιο πολύ ο Κάραγιαν ή ο Μητρόπουλος;

-Ο Μητρόπουλος είναι πιο εσωτερικός, αλλά δεν έχει την ίδια εμβέλεια με τον Κάραγιαν.

-Όταν γνωρίζεις κάποιον άνθρωπος, προσπαθείς να μπεις στο μυαλό του ή στην καρδιά του;

-Στο μυαλό του. Δεν έχω πρόσβαση στην καρδιά του.

-Κάποια στιγμή, όμως, μπορεί να σου μιλήσει με την καρδιά του.

-Ναι, αλλά δεν μπορεί να αρχίσει με την καρδιά. Ακόμη και μια αντικειμενικά όμορφη γυναίκα, αν δεν ανοίξει το στόμα της να πει κάτι, εγώ δεν μπορώ να την αγαπήσω.

-Αντικειμενικά όμορφη γυναίκα; Υπάρχει;

-Ναι, γιατί το όμορφο είναι αντικειμενικό στη φιλοσοφία.

-Τα πρότυπα της ομορφιάς, όμως, αλλάζουν.

-Πιστεύω στην αλήθεια που μπορεί να μετατραπεί σε ομορφιά.

-Τι σχέση έχει η αλήθεια με την ομορφιά;

-Ότι δεν ξεχνάει. Η ομορφιά είναι αντικειμενική και διαχρονική και η αλήθεια είναι αυτό που δεν το ξεχνάει.

-Με τη σκέψη μπορείς να καταλάβεις τα πάντα;

-Τι μπορώ να καταλάβω χωρίς σκέψη; Μπορώ να νιώσω, χωρίς όμως να το καταλάβω. Για μένα δεν υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός: σκέψη-συναίσθημα. Πάνε μαζί. Το συναίσθημα είναι μη συνειδητοποιημένη σκέψη.

-Με αυτή τη λογική θα πρέπει να σου ήταν πάρα πολύ δύσκολο να βρεις φίλους.

-Δεν είπα ότι ήταν εύκολο. Γιατί πρέπει να είναι τόσο εύκολο να βρεις φίλους; Είναι καλό να είναι σπάνιοι.

-Μπορείς να ελέγξεις το συναίσθημα;

-Βεβαίως.

-Έχεις επιλέξεις όποιον έχεις ερωτευτεί στη ζωή σου;

-Ναι. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι υπάρχει και ανταπόκριση.

-Ελέγχεις και τους φόβους με το μυαλό;

-Τους φόβους ναι, αλλά όχι τις φοβίες.

-Έχεις φοβίες;

-Ναι, αλλά προσπαθώ να τις ελέγξω...

-Υπάρχει διανοητική προσέγγιση της ηδονής;

-Και βέβαια. Δεν μπορείς να φτάσεις σε αυτό το σημείο αν δεν μπορείς να το προσεγγίσεις.

-Οι άνθρωποι είναι βάρβαροι;

-Οι άνθρωποι όχι, τα άτομα ναι.

-Εμείς που δεν ξέρουμε μαθηματικά δεν θα καταλάβουμε ποτέ την ουσία του κόσμου;

-Όχι.

-Δεν υπάρχει άλλος τρόπος προσέγγισης;

-Εγώ δεν γνωρίζω άλλο τρόπο.

-Μέσα από τα μαθηματικά φτάνει κανείς στην αγάπη;

-Ναι, βέβαια.

-Φτάνει και στην πλήρη αρμονία;

-Όχι. Γιατί να είναι πλήρες ένα σύστημα που αποτελείται από στοιχεία που δεν μπορείς να αποδείξεις ούτε ότι είναι σωστά ούτε ότι είναι λανθασμένα; Δεν ψάχνουμε την πληρότητα στα μαθηματικά, γιατί ξέρουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει. Επιπλέον, στα μαθηματικά το αρμονικό είναι κάτι πολύ περιορισμένο. Αυτό που μας ενθουσιάζει είναι το άγνωστο.

-Η πιο δυσνόητη έννοια είναι το μηδέν;

-Όχι, υπάρχει χειρότερο. Το κενό. Η αφαίρεση είναι πρόσθεση γνώσης, άρα είναι πιο δύσκολο. Ακόμη και το μηδέν, ετυμολογικά, λέμε ότι είναι ούτε το ένα. Το κενό δεν μπορείς να το εξηγήσεις. Στα μαθηματικά λέμε ότι το μηδέν είναι το σύνολο του κενού, ο αριθμός που το αντιπροσωπεύει. Είναι εύκολο να μετρήσεις αυτό που βλέπεις, αλλά όχι αυτό που δεν βλέπεις.

-Ποια από τις πέντε αισθήσεις θα φοβόσουν λιγότερο να χάσεις;

-Την όσφρηση. Δεν μπορώ να τη συγκρίνω με την όραση.

-Θα τρελαινόσουν αν έχανες την όραση σου;

-Όχι, θα εκπαιδευόμουν.

-Τι δεν φοβάσαι;

-Φοβάμαι τα πάντα. Ο φόβος είναι παραγωγικός για τον εγκέφαλο. Κάποιος που ασχολείται με τον τομέα της στρατηγική και δεν έχει φόβους είναι πολύ επικίνδυνος. Πρέπει να έχουμε φόβους, είναι μια ανάδραση της σκέψης. Ο φόβος όμως δεν με αγχώνει, απλώς με προειδοποιεί.


ΗΤΤΑ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑ


«Δεν έχω πρόβλημα με την ήττα. Είμαι μαθηματικός, που σημαίνει ότι ζούμε μονίμως με εικασίες που δεν μπορούμε να αποδείξουμε. Μαθηματικός είναι κάποιος που αποδέχεται ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει όλα σε μια μέρα. Όταν κάναμε την έρευνα στους πρώτους αριθμούς, ασχολούμασταν έξι μήνες με το ίδιο θέμα».



-Όλα είναι αριθμοί;

-Ναι. Αλλά, όταν λες ότι όλα είναι αριθμοί, δεν σημαίνει ότι όλα συρρικνώνονται σε έναν αριθμό. Για μένα τα μαθηματικά είναι μια κωδικοποίηση της γνώσης.

-Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα που έχεις καταφέρει στη ζωή σου;

-Στα μαθηματικά.

-Όσους μήνες παιδευόσασταν να βρείτε αυτόν τον αριθμό, τι συνέβαινε στη ζωή σου;

-Τίποτα, όλα ήταν κανονικά. Αυτό έλεγα και προηγουμένως, ότι οι μαθηματικοί τα πάνε καλά με την ήττα γιατί την τρώνε στη μάπα συνεχώς!

-Ίδια ήττα είναι και η απόρριψη μιας γυναίκας; 

-Απλώς την αποδέχεσαι. Έτσι είναι η ζωή, πως αλλιώς να αντιδράσω; Εμείς οι μαθηματικοί έχουμε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Αλλιώς θα παθαίναμε κατάθλιψη.

-Πως θα ήταν η ζωή σου αν ήσουν γυναίκα με αυτό το χάρισμα;

-Πολύ δύσκολη. Τα χαρακτηριστικά της υψηλής ευφυΐας τα ανεχόμαστε περισσότερο σ' έναν άντρα.

-Γιατί;

-Από συνήθεια. Στις μετρήσεις που κάνουμε, η καμπύλη των γυναικών στους δείκτες νοημοσύνης είναι πιο μαζεμένη. Στους άντρας έχουμε πιο πολλά ακραία στοιχεία, πολύ κάτω ή πολύ πάνω. Άρα, όταν ξεφεύγει μια γυναίκα, σχεδόν δεν τη θεωρούν γυναίκα.

-Αισθάνεσαι ανώτερος από τους άλλους; Μια έπαρση λόγω της κατάστασης σου;

-Στην κατάσταση που είμαι εγώ, ό,τι και να πω θα με περάσουν για ψώνιο.

-Δεν μ' ενδιαφέρει να σε κάνω να φανείς ψώνιο, ούτε τέρας, ούτε τίποτα άλλο...

-Όχι, «τέρας» είμαι, δεν μπορείς να μην το βάλεις. (Γέλια). Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Μια παπαρούνα, όμως, είναι ανώτερη από μια μαργαρίτα; Στην πραγματικότητα, αυτό που λέω μπορεί να είναι μεγαλύτερο δείγμα έπαρσης. Όταν αναφέρεσαι σε ανωτερότητα, σημαίνει ότι υπάρχει σύγκριση. Εγώ δεν πιστεύω καν ότι υπάρχει σύγκριση.

-Σε θυμώνει περισσότερο η αδικία ή η ανοησία;

-Η αδικία. Δεν θυμώνω με την ανοησία, είναι κάτι πολύ κοινό για μένα. Με θυμώνουν γενικά τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και σκέφτομαι στρατηγικά πως θα τα αντιμετωπίσω.

-Θα πήγαινες ποτέ στον πόλεμο για να υπερασπιστείς το δίκιο;

-Βέβαια.

-Δεν θεωρείς τον πόλεμο κάτι τελείως παράλογο;

-Όχι, θεωρώ την ειρήνη παράλογη. Το φυσιολογικό είναι μια πολεμική κατάσταση που κάπου-κάπου υπάρχει μια παύση, η ειρήνη. Όπως το διάλειμμα στην όπερα. Νοητική βαρύτητα και ουσία έχει η όπερα, όχι το διάλειμμα.

-Υπάρχει άλλος άνθρωπος με τον δικό σου δείκτη νοημοσύνης;

-Στατιστικά πρέπει να υπάρχουν γύρω στα 50 άτομα στον κόσμο.

-Κάποιος με τόσο υψηλό IQ γίνεται να μην αναζητήσει τη γνώση;

-Αποκλείεται. Ήδη από το 150 και πάνω έχεις πρόβλημα, δεν σου φτάνουν αυτά που έχεις να απορροφήσεις στο κανονικό κοινωνικό πλαίσιο.

-Λες ότι δεν υπήρξες ποτέ μαθητής. Πήγες όμως σε κάποια σχολεία. 

-Ναι, μόνο το κορμί μου.

-Το μυαλό σου έπληττε;

-Όχι. Εγώ ανήκω στους μεγάλους «ασθενείς», άρα δεν είχα κανένα πρόβλημα. Το μοντέλο μου είναι ο κόσμος, με αυτό λειτουργώ.

-Δεν βαριόσουν επειδή συνεχώς σκεφτόσουν;

-Ναι.

-Και με ποιον επικοινωνούσες;

-Με τους γέρους. Η καλή μου σχέση ήταν με τον παππού

-Ο παππούς ήταν genius;

-Ο παππούς ήταν καφέ-genius. Καφετζής. Όταν πήρε σύνταξη άρχισε να κάνει μαθηματικά στον ξάδελφο μου για να δώσει πανελλήνιες και είχε τόση επιτυχία, που κατέληξε να κάνει σε όλα τα παιδάκια στο Βόλο. Δεν έμαθε ποτέ μαθηματικά, τα ήξερε ανέκαθεν. Αυτός μου έμαθε το «x» (εγώ αναρωτιόμουν γιατί να ψάχνεις το άγνωστο) και την αφαιρετική σκέψη. Ήταν της καινοτομίας. Η γιαγιά τον έβαζε να μου αγοράσει ρούχα, εμείς γυρνούσαμε μ' ένα τηλεσκόπιο και η γιαγιά αναρωτιόταν: «Τώρα, τι θα φορέσει το παιδί; Το τηλεσκόπιο;». Εδώ βλέπεις δύο διαφορετικές αγάπες, δύο παράλληλους κόσμος μέσα στο ίδιο σπίτι.

-Πες μου κάτι που θυμάσαι από τη γιαγιά σου.

-Μου αρέσουν πάρα πολύ τα μακαρόνια, αλλά καθόλου του τυρί. Η γιαγιά μου επέμενε ότι μακαρόνια χωρίς τυρί δεν είναι μακαρόνια. Είχαμε κάθε φορά ολόκληρη συζήτηση πάνω σ' αυτό το θέμα. Είχε τον δικό της τρόπο να με αγαπάει. Διάβαζα μαθηματικά κι ερχόταν η γιαγιά να με ρωτήσει αν θέλω καφέ. Της έλεγα ναι -δεν μπορούσα να πω όχι- και τον ακουμπούσε πάνω στους τύπους. Περίμενε από πάνω μου για να δω ότι έχει και καϊμάκι! Εγώ παραπονιόμουν ότι ο καφές είχε χυθεί πάνω στις σημειώσει κι εκείνη απαντούσε: «Πως θα γίνεις πλούσιος αν δεν χυθεί ο καφές;» Πως να την κατηγορήσω; Η γιαγιά ήταν καταπληκτική.

-Και πως έζησαν αυτοί οι άνθρωποι μαζί;

-Με την αγάπη, συμπληρωματικά. Ο παππούς όταν πήρε σύνταξη δεν ξαναέφτιαξε ποτέ καφέ, παρόλο που τον έκανε καλύτερα από τη γιαγιά. Δεν ήθελε να μπει στη διαδικασία της σύγκρισης.

Πηγή